Zingen stimuleert de muzikale ontwikkeling, sociale vaardigheden en taalvaardigheid van je leerlingen. Maar hoe zorg je ervoor dat zingen in de klas een inclusieve en veilige omgeving biedt voor alle leerlingen? En hoe motiveer je leerlingen om deel te nemen aan zangactiviteiten? Om jou inzicht te geven in de aanpak van andere muziekdocenten, spraken we met drie muziekdocenten: Carmen Hovestad, Richard Schoonhoven en Erik Korterink. We stellen ze eerst even voor. Vervolgens praten ze over hun ervaringen, aanpak en tips om te zingen met je klas in het voorgezet onderwijs.
Carmen Hovestad is muziekdocent met ruim tien jaar ervaring in het introduceren van het vak muziek op verschillende vmbo-scholen. Naast haar werk als hoofdvakdocent methodiek-didactiek en stagebegeleider bij de opleiding Docent Muziek op ArtEZ in Zwolle, werkt ze als zzp’er en zet ze haar expertise in voor beter en meer muziek en zingen in de klas. Dit doet ze onder andere als zangdocent bij Vocal Statements, een organisatie die op gebied van muziekeducatie bijdraagt aan de empowerment van jongeren uit krachtwijken d.m.v. workshops.
Carmen Hovestad is muziekdocent met ruim tien jaar ervaring in het introduceren van het vak muziek op verschillende vmbo-scholen. Naast haar werk als hoofdvakdocent methodiek-didactiek en stagebegeleider bij de opleiding Docent Muziek op ArtEZ in Zwolle, werkt ze als zzp’er en zet ze haar expertise in voor beter en meer muziek en zingen in de klas. Dit doet ze onder andere als zangdocent bij Vocal Statements, een organisatie die op gebied van muziekeducatie bijdraagt aan de empowerment van jongeren uit krachtwijken d.m.v. workshops.
Richard Schoonhoven geeft les op een school in Amersfoort, waar hij zich richt op basis- en kaderonderwijs. Daarnaast heeft hij de afgelopen jaren ook als invaller gewerkt in examenklassen van de mavo en vmbo-tl op een andere school. Naast zijn werk als muziekdocent op het vo heeft hij zijn eigen productiebedrijf genaamd Moonyard Productions, dat zich richt op professionele koorproducties. Met zijn bedrijf biedt hij amateurzangers de mogelijkheid om zich onder te dompelen in een professionele omgeving, zodat ze zelf op hoog niveau kunnen schitteren. Zingen is dus een belangrijk onderdeel van Richards leven, en hij is er dagelijks mee bezig.
Erik Korterink is muziekdocent op een grote school in Zwolle en geeft voornamelijk les aan vwo 4/5/6 en begeleid het schoolkoor. Hiernaast werkt hij op ArtEZ in Zwolle, waar hij alles rondom slagtechniek en musiceren in de bovenbouw geeft. Erik heeft een achtergrond in muziekonderwijs en koordirectie, en besteedt veel van zijn eigen tijd aan het werken met koren. Zijn passie voor zingen is duidelijk te zien in zijn werk en hij geniet van het delen van zijn kennis met zijn studenten.
Erik Korterink is muziekdocent op een grote school in Zwolle en geeft voornamelijk les aan vwo 4/5/6 en begeleid het schoolkoor. Hiernaast werkt hij op ArtEZ in Zwolle, waar hij alles rondom slagtechniek en musiceren in de bovenbouw geeft. Erik heeft een achtergrond in muziekonderwijs en koordirectie, en besteedt veel van zijn eigen tijd aan het werken met koren. Zijn passie voor zingen is duidelijk te zien in zijn werk en hij geniet van het delen van zijn kennis met zijn studenten.
Carmen probeert door middel van zingen bij haar leerlingen muzikaal begrip, gehoor en groepsgevoel te ontwikkelen en een ontspannen sfeer te creëren in de klas. Ze merkt dat haar aanpak succesvol is omdat leerlingen na een paar weken veranderen van terughoudendheid tegenover zingen naar enthousiasme en plezier.
Erik vindt het belangrijk om met zijn klassen te zingen omdat het samen zingen ook het groepsgevoel versterkt. Hij begint al in de brugklas met zingen om een vertrouwensband op te bouwen met de leerlingen. “Ik merk op dat kinderen stiekem genieten van zingen, ook al lijkt het niet meteen zo”.
Foto: Thula Nana – Het Element, Amersfoort (Moonyard Productions, 2022)
Richard raadt aan om meteen te beginnen met zingen aan het begin van het schooljaar, het liefste in de eerste les. Zonder iets te vertellen en uit te leggen begint hij met het Zuid-Afrikaanse volkslied Shosholoza, en gaat dan geleidelijk ritme en toonhoogte toevoegen. Hij merkt dat dit de drempel verlaagt en dat de leerlingen enthousiast meedoen. Hij geeft de voorkeur aan het zingen met de hele klas in een cirkel om de piano.
Om zingen in de klas te introduceren, begint Erik ook in de brugklas met zingen om een vertrouwensband met de leerlingen op te bouwen. Hij blijft doorzetten, zelfs als sommige leerlingen terughoudender worden in de tweede en derde klas vanwege veranderingen in hun stem. Hij stimuleert samenwerking en betrokkenheid door groepjes leerlingen akkoorden te laten spelen en een aantal van hen te laten zingen.
Carmen stelt vooraf aan het zingen afspraken op met leerlingen om ze gerust te stellen en maakt ze geen gebruik van cijfers als beoordeling. Ze besteedt de eerste 10 minuten van de les aan zingen om muzikaal begrip en groepsgevoel te ontwikkelen. Door haar flexibele en creatieve aanpak slagen leerlingen erin om van terughoudendheid tegenover zingen naar enthousiasme en plezier te gaan, waardoor zingen een ontspannende activiteit wordt en bijdraagt aan de muzikale ontwikkeling en positieve sfeer in de klas.
Richard raadt aan om meteen te beginnen met zingen aan het begin van het schooljaar, het liefste in de eerste les. Zonder iets te vertellen en uit te leggen begint hij met het Zuid-Afrikaanse volkslied Shosholoza, en gaat dan geleidelijk ritme en toonhoogte toevoegen. Hij merkt dat dit de drempel verlaagt en dat de leerlingen enthousiast meedoen. Hij geeft de voorkeur aan het zingen met de hele klas in een cirkel om de piano.
Om zingen in de klas te introduceren, begint Erik ook in de brugklas met zingen om een vertrouwensband met de leerlingen op te bouwen. Hij blijft doorzetten, zelfs als sommige leerlingen terughoudender worden in de tweede en derde klas vanwege veranderingen in hun stem. Hij stimuleert samenwerking en betrokkenheid door groepjes leerlingen akkoorden te laten spelen en een aantal van hen te laten zingen.
Carmen stelt vooraf aan het zingen afspraken op met leerlingen om ze gerust te stellen en maakt ze geen gebruik van cijfers als beoordeling. Ze besteedt de eerste 10 minuten van de les aan zingen om muzikaal begrip en groepsgevoel te ontwikkelen. Door haar flexibele en creatieve aanpak slagen leerlingen erin om van terughoudendheid tegenover zingen naar enthousiasme en plezier te gaan, waardoor zingen een ontspannende activiteit wordt en bijdraagt aan de muzikale ontwikkeling en positieve sfeer in de klas.
Richard geeft aan dat het goed is om te beginnen met een eenvoudig lied, zoals het Zuid-Afrikaans volkslied Shosholoza: “Je kunt de drempel verlagen door de leerlingen de tekst in lettergrepen te laten oefenen en zo ritme en toonhoogte geleidelijk toe te voegen”.
Erik vindt het belangrijk om als docent zelf te laten zien dat je zingen leuk vindt, omdat leerlingen dan eerder geneigd zijn om mee te doen. Het is dan ook verstandig om een lied te kiezen waar je je zelfverzekerd bij voelt.
Carmen begint soms door te doen alsof zij een kandidaat is van een talenprogramma en laat haar leerlingen haar dan beoordelen. Ze zingt dan expres slecht en vraagt om tips, waarbij de klas haar soms een beetje uitlacht. Maar dan vraagt ze om nog een kans en past ze de gegeven tips toe. Deze manier van lesgeven is niet alleen grappig, maar ook effectief. Bovendien leren ze door de tips die ze aan Carmen geven ook hoe ze zelf beter kunnen zingen. Later in de les kan Carmen deze tips terugpakken en dezelfde tip aan een leerling geven zonder dat het vervelend is.
Erik geeft normaal gesproken de klas een cijfer volgens de rubric HAAK (houding, articulatie, adem en klank). “Iedereen in de klas begint dan met een cijfer 7 en dan ga ik individueel plussen en minnen geven. Daarna sta ik bij elke leerling stil om te bedenken of hij of zij ervoor gezorgd heeft dat de klas beter presteerde. Ook houd ik hierbij rekening met inzet”. Hij is niet per se fan van het geven van cijfers en zou graag werken op een school waar geen cijfers worden gegeven. Toch merkt hij dat het geven van cijfers de leerlingen motiveert om het vak meer serieus te zien en willen sommigen zelfs solo zingen om een hoger cijfer te krijgen.
Carmen geeft geen cijfers voor het zingen, omdat het een activiteit is die diep emotioneel raakt en die goede begeleiding vereist. Ze vindt dat een groepscijfer demotiverend kan zijn voor leerlingen. “Je zou het wel zo kunnen doen dat je een groepscijfer geeft over de inzet van een klas. Kunnen ze het lied uit je hoofd zingen? Heeft iedereen een goede articulatie? Als er leerlingen zijn in de groep die solo willen zingen krijgen dan een punt erbij bijvoorbeeld. In mijn lessen gebruik ik met name zingen met de klas om het muzikale begrip, het muzikale gehoor en het groepsgevoel van leerlingen te ontwikkelen.”
Richard begon aanvankelijk met het geven van cijfers voor het zingen, maar besefte al snel dat muziek een ‘ander’ vak is dat vooral beleefd moet worden. Hij gelooft dat het beoordelen van muziekprestaties met cijfers de ervaring van het beleven van culturen verstoort. In plaats daarvan geeft hij zijn leerlingen één cijfer per periode, waarbij hij vooral let op hun inzet. Met eindexamenklassen zingt hij wel omdat het een onderdeel is van het PTA. hierbij let hij op hun presentatie, hun durf en of ze het lied uit het hoofd hebben gezongen. Ook let hij dan op intonatie, ritme en inlevingsvermogen maar deze onderdelen wegen minder zwaar. Richard zou graag werken op een school waar helemaal geen cijfers gegeven worden omdat hij niet echt fan is van het beoordelen van muziekprestaties met cijfers. Hij merkt echter wel dat leerlingen soms meer gemotiveerd zijn om te zingen als er een cijfer aan verbonden is.
