Auteur: Pascalle van Dis | Foto: Studio Koektrommel | 10 juli 2023

Hallo, ik ben een eerstejaarsstudent van het conservatorium ArtEZ in Enschede. Ik studeer hier met veel plezier aan de opleiding tot docent muziek, kunst (algemeen) en ckv. Mijn grootste motivatie om deze opleiding te kiezen was omdat, naar mijn mening, het muziekonderwijs achteruit gaat. In mijn basisschooltijd heb ik gebruikgemaakt van de verlengde schooldag wat inhield dat ik na half 4 nog een uur op school zat om naar mijn ‘do-re-mi-les’ te gaan. Samen met ongeveer tien andere kinderen maakten we kennis met het notenschrift door middel van een xylofoon. Sommige liedjes zongen we, sommige speelden we op xylofoon en sommige allebei. In de laatste les kwam de lokale harmonie en mochten we instrumenten uitproberen en zo ben ik begonnen met saxofoon spelen, en ben ik verder de muziek in gestroomd. Ik vond de lessen altijd geweldig. Maar nu ik hieraan terugdenk, besef ik dat dit best wel wat geld kostte. En ik besef ook dat het dus zeker niet voor elk kind mogelijk is hieraan deel te nemen. Daarom vind ik dat op elke basisschool muziekles standaard in het curriculum moet zitten.

Waarom kiezen scholen niet voor muziek?

Muziek is een leuk en creatief vak en het geeft ontspanning. Het heeft immers niet de prioriteit die de taal- en rekenlessen hebben. Deze zijn door de jaren heen helemaal voorop komen te staan, omdat deze volgens de maatschappij in niveau enorm naar beneden zijn gegaan, wat ook klopt. Maar dit is voor de scholen niet de enige reden om geen tot weinig muzieklessen aan te bieden. Het zou ook te veel geld kosten, die ze niet ter beschikking stellen voor dit vak. Daarnaast beweren de scholen ook dat er simpelweg te weinig tijd is voor muziek, omdat het curriculum zo vol gebouwd zit. Echter, de meeste docenten voelen zich niet bevoegd om muzieklessen te geven, wat begrijpelijk is want waarschijnlijk zullen zij deze zelf ook amper tot niet hebben gehad.

Goedkoop, makkelijk en leerzaam

De leerlingen op de basisschool verwachten geen perfecte, professionele en nuttige muzieklessen. Zij willen gewoon even leuk iets anders doen, hun energie kwijt en toch wat leren. Zij hebben geen dure keyboards of drumstellen nodig. Zij genieten al van een lesje met bodypercussie, een klapspelletje op de maat of eventjes zingen. Geen geld te kort dus! De leerlingen hoeven niet elke toon uit de toonladder te kunnen lezen, elke docent is dus bekwaam genoeg om bodypercussielessen uit te voeren om ritme en cognitieve ontwikkelingen te stimuleren. Het hoeft niet lang te duren, het is al genoeg om een welkomstliedje, pauzeliedje, leswissel-liedje en/of afscheidsliedje te doen. Het probleem van ‘geen tijd in het curriculum’ is dan meteen opgelost. Het laatste probleem is dat muziek (nog) geen prioriteit heeft. Ik kan hier geen andere oplossing voor geven dan dat muziek heel leerzaam is op andere manieren dan een theoretisch vak als rekenen of taal. Muziek kan heel erg goed helpen bij taal, rekenen of andere vakken. Denk aan tafel-liedjes bij rekenen, of Engelse kinderliedjes bij het vak Engels. Ik leg hier meer over uit in het kopje ‘Integreren als oplossing’.

Bij muziek zijn er ook veel mogelijkheden voor samenwerking tussen leerlingen. En dat is natuurlijk niet alleen leuk, maar ook heel leerzaam. Het is belangrijk dat er een veilige sfeer hangt, zodat de leerlingen veel van elkaar kunnen leren en er vertrouwen wordt ontwikkeld. Samenwerking tussen de leerlingen is heel leuk, maar hoe leuk zou het zijn als de docenten ook samen gaan werken met de lokale muziekschool- en conservatoriumstudenten? Daar leren niet alleen de leerlingen maar ook de docenten én de gasten van! Dit hoeft ook geen geld te kosten; de studenten zullen stages nodig hebben en de mensen van de muziekschool zullen ook met open armen staan wachten op nieuwe gemotiveerde leerlingen.

Integreren als oplossing

Vakken zoals rekenen en taal zijn nogmaals heel belangrijk maar zeker niet de leukste. Dit zou je door middel van muziek veel leuker kunnen maken. Denk aan woorden klappen bij spelling, rekenliedjes aanleren zodat de tafels beter blijven hangen of door middel van bodypercussie regen en storm nadoen voor het vak natuur. Dit is niet alleen leuk, maar ook nuttig. Door deze manieren zijn de lessen memorabel en blijft de stof beter hangen, want – geloof mij – tijdens de toets zingt minimaal een klein deel van de groep het liedje in hun hoofd met de tafels. Dit kan werken bij elk vak. En nee, dit kan niet altijd toegepast werken, maar door dit bij de belangrijkste en/of moeilijkste onderdelen van een vak te doen, zal het sneller begrepen en onthouden worden. Neem een voorbeeld aan het Franse wormenlied. Ik heb zelf op deze manier Frans leren tellen. Je hoort een heel laagdrempelig en makkelijk melodietje waarin tot twintig wordt geteld. Dit blijft heel goed hangen en zo onthoud ik ook hoe ik tot twintig moet tellen in het Frans.

Muziek zorgt voor een veilig gevoel

Door elke dag te beginnen met een welkomstliedje, te eindigen met een vaarwelliedje en een aantal andere activiteiten in te luiden door middel van een lied, kan een kind zich makkelijker omschakelen naar de nieuwe activiteit. Daarnaast creëert het herkenbaarheid bij elke leerling omdat zij dit liedje gaan herkennen en zich er veilig bij gaan voelen. Stel, een kind belandt ooit in het ziekenhuis, dan zou het het mooiste zijn als de kinderverzorgers het kind veilig zouden kunnen laten voelen door middel van een eenvoudig en herkenbaar liedje. Het mooiste zou zijn als elke kinderinstelling dezelfde liedjes zouden gebruiken, zo zou een kind zich sneller veilig voelen omdat ze herkenning vinden in het liedje. Op 123zing.nl vind je heel veel leerliedjes voor bijna elk vak.

Muziek voor iedereen

Ik benoemde het al in de eerste alinea dat ik vroeger het geluk had dat wij in ons gezin het geld hadden voor mijn do-re-mi-lessen. Maar zoals ook al eerder gezegd, zijn er enorm veel gezinnen die zich dit, hoe graag ze dat ook zouden willen, niet kunnen veroorloven. Dat zou dus betekenen dat deze kinderen nooit de kans krijgen om muziek te leren kennen. Dat vind ik echt te gek voor woorden. ‘Iedereen verstaat muziek’ luidt de titel van het themalied van de kindermuziekweek van afgelopen jaar. Het lied gaat over hoe iedereen over de hele wereld, jong/oud, dezelfde muziek verstaat. Iedereen kan het verschil horen tussen blij/verdrietig etc. Muziek is een manier van loslaten, houden van, herkenning, en het is nog zo veel meer. Kinderen zouden het recht moeten hebben om dit zelf te kunnen ervaren en hiermee te kunnen opgroeien, al is het maar een uurtje op school.

Muziek als verplicht onderdeel

Kort samengevat zouden alle redenen die het onderwijs geeft om geen muziekles te geven makkelijk opgelost kunnen worden. Geld is niet nodig voor bodypercussie, liedjes zingen of klapspelletjes. Daarnaast hoeft een muziekmomentje echt niet altijd lang te duren. Soms kan een welkomstliedje, pauzeliedje, leswisselliedje en/of afscheidsliedje al genoeg zijn om even te ontspannen. Daarnaast is het ook heel leerzaam voor docent en leerling wanneer er veel samenwerking voorkomt tussen de leerlingen maar ook tussen muziekstudenten en/of de lokale muziekschool. Daarnaast zou muziek voor iedereen toegankelijk moeten zijn. Kortom, waarom is muziek nog geen verplicht onderdeel? En waarom ligt de prioriteit bij het stampen van rekenen en taal? Terwijl dit misschien nog wel sneller bij de leerlingen binnenkomt wanneer ze leerliedjes te leren krijgen? Al met al denk ik dat er eens goed gekeken mag worden door basisscholen of muziek echt zo onbelangrijk is als dat zij denken. Ik hoop dat in de toekomst elke leerling op school ervaringen heeft mogen opdoen in de muziek.

Pascalle van Dis (2005) is eerstejaarsstudent Docent Muziek aan ArtEZ Enschede en lid van het VLS Studentenpanel.