Tijdens de VLS studiedag op zaterdag 5 april 2025 gaan we aan de slag met een van de didactische strategieën van formatief handelen: werken aan kwaliteitsbesef. Een gave, relatief simpele en vooral doeltreffende manier om ervoor te zorgen dat leerlingen écht duidelijk krijgen waaraan ze moeten voldoen.
De volgende uitspraken ken je misschien uit je eigen onderwijspraktijk: “dat staat toch in de succescriteria?” of “we zitten in les 4 van dit project, waarom weet je nu nog niet waar je aan moet voldoen?” of “nee, je moet de snaar in blijven drukken” of vul je eigen gedachte hier in. Zo’n moment dat we – met logisch gevoel van balen – tot de conclusie moeten komen dat de leerling helaas echt nog niet weet wat er van hen wordt verwacht.
En wat nou als dit niet (altijd) aan de leerling ligt? Wat nou als ons aandeel hierin groter is dan we denken? Dat wij, in onze manier van het delen van succescriteria, de leerlingen eerder in de weg zitten dan dat we ze helpen? Zonder slechte intenties, natuurlijk!
Gedurende de studiedag ga je alles leren over hoe ‘werken aan kwaliteitsbesef’ iets kan veranderen aan zo’n situatie. Wat is het precies? Waarom zou ik hiermee aan de slag gaan? Wat is het verschil met wat ik al doe? Wat levert het mij en m’n leerlingen op?
Wat kun je verwachten van de dag?
We starten met een lezing van ongeveer 1 uur en 15 à 30 minuten, waarin de gedachte achter deze didactische strategie en de mogelijke werkvormen uitgebreid aan bod komen. Verder is het doel dat alle aanwezige collega’s naar huis gaan met een grote hoeveelheid door jullie zelf gemaakt materiaal. Na de lezing gaan de collega’s zelf aan de slag met de opgedane kennis en is het idee dat we een database met waardevol en relevant materiaal maken, waar alle collega’s in de toekomst uit kunnen putten.
Waarom zou je ‘kwaliteitsbesef bijbrengen’?
Het is voor ons als docent/expert/vakidioot vaak ontzettend lastig om de vertaalslag te maken naar de beginner. Hoe zorgen we er nou voor dat de leerling, meestal een beginner, écht weet (een levendige, mentale voorstelling kan maken van) wat er van hen wordt verwacht? Het doel van kwaliteitsbesef bijbrengen is dus dat de leerling zo vroeg mogelijk in het leerproces de expliciete en impliciete kennis krijgt over aspecten die iets uitstekend maken. Dit gaat verder dan het sec delen van de succescriteria, een rubric of een ander dergelijk instrument. Dit duiden van verwachtingen zorgt ervoor dat leerlingen harder gaan, meer gemotiveerd zijn en sneller een succeservaring beleven. Ook in verhouding tot het organiseren van feedback is dit cruciaal. Als leerlingen precies weten waar ze aan moeten voldoen en zich daardoor (beter) kunnen verhouden tot het te bereiken eindniveau, zal feedback veel meer waarde en betekenis hebben.
Hoe werkt het?
Er zijn grofweg twee manieren om te werken aan kwaliteitsbesef. Door hardop denkend voor te doen en door het werken met contrasterende voorbeelden. Met hardop denkend voordoen gaan we tijdens de workshop (zo goed als) niet aan de slag. Het zal even kort worden aangestipt en worden toegelicht, maar de focus van de middag ligt op het werken met contrasterende voorbeelden.
Kort samengevat is het een manier om leerlingen die levendige, mentale voorstelling te kunnen laten maken van wat excellent is. Dit kan excellent spel zijn, maar ook een performance, een song, etc. Dit doe je door 2 à 3 voorbeelden met daarin (eind)producten van contrasterende kwaliteit aan te bieden. Vaak een goede, een slechte en iets ertussenin.
Via deze link een voorbeeld. En nog zonder dat je als docent iets hebt verteld over waar (bijvoorbeeld) goed basgitaarspel aan moet voldoen, krijgen de leerlingen met deze voorbeelden een enorm goed beeld. Na het kijken van de voorbeelden, waarbij de leerlingen bijvoorbeeld hebben moeten opschrijven wat ze is opgevallen bij de voorbeelden, ontstaat er een klassikaal gesprek. Het doel van dit gesprek is het verzamelen van de input uit de klas. “Wat gaat er in welk voorbeeld al goed?” en “waar gaat het nog wat minder en wat voor advies zou je geven aan de speler?” zijn vragen die het gesprek richting kunnen geven. Hieruit ontstaat een lijst met succescriteria.
Het voordeel is dat de lijst met succescriteria niet meer sec door ons wordt gedeeld, maar dat deze lijst – vaak compleet en soms nog mooier (in leerlingtaal) verwoord – uit de groep zelf komt. De lijst is van hen! Ze kunnen écht een voorstelling maken van wat er van ze wordt verwacht.
Planning
| Tijd | Activiteiten | Host(s) |
|---|---|---|
| 9.30 – 10.00 | Inloop met koffie en thee ☕️ | |
| 10.00 – 10.15 | Plenaire opening | Hanneke Faber & Lars Bon |
| 10.15 – 11.30 | Lezing ‘werken aan kwaliteitsbesef’ Muziekdocent en expert formatief handelen Niels van den Berg legt de gedachte achter deze didactische strategie uit en de mogelijke werkvormen die daarbij komen kijken. |
Niels van den Berg |
| 11.30 – 12.30 | Aan de slag met ‘werken aan kwaliteitsbesef’ Na de lezing ga je aan de slag met de opgedane kennis en maken we een database met waardevol en relevant materiaal. |
Niels van den Berg |
| 12.30 – 13.15 | Lunch Verzorgde lunch en tijd om met collega’s uit het hele land te netwerken. |
|
| 13.15 – 14.15 | Aan de slag met ‘werken aan kwaliteitsbesef’ (afronden) | Niels van den Berg |
| 14.15 – 15.30 | Terugkoppeling en afsluiting We wisselen het gemaakte materiaal met elkaar uit, blikken terug op dag en sluiten gezellig af. |
Niels van den Berg, Hanneke Faber & Lars Bon |
Locatie
Utrechts Stedelijk Gymnasium
Ina Boudier-Bakkerlaan 7
3582 VA Utrecht
Vanaf Utrecht Centraal is het 7 minuten met de bus naar Utrechts Stedelijk Gymnasium. Bekijk hier de routebeschrijving.
Aanmelden en voorwaarden
- De VLS studiedag ‘Formatief handelen in muziekonderwijs: samen naar meer succeservaringen voor je leerlingen’ is bedoeld voor alle muziekdocenten die werkzaam zijn in het voortgezet onderwijs.
- Leden van VLS betalen 20 euro; niet-leden 40 euro om de studiedag bij te wonen. Lunch en koffie/thee is inbegrepen.
- Vragen? Kan altijd. Stuur een mail naar lars@vls-muziekdocenten.nl.
- Meld je hier aan voor de studiedag. Aanmelden kan tot en met maandag 31 maart 2025.
Niels van den Berg
Niels is docent muziek op het Amadeus Lyceum in Vleuten en trainer formatief handelen. Als docent staat hij dit jaar voor de brugklas en begeleidt hij zijn TL4-klas naar hun eindperformance en hun eindexamen. Als trainer formatief handelen leert hij collega’s van alle vakken te werken met de drie didactische strategieën van formatief handelen. Dit doet hij als schoolexpert op het Amadeus Lyceum en als trainer, workshopleider en keynotespreker op scholen door het hele land.
