In deze video introduceren we de verschillende vormen van vakintegratie en geven we uitleg over het model van Rens Gresnigt, met een voorproefje van de verschillende video’s.
Hoe kunnen kunstvakken een leidende rol spelen in de ontwikkeling van een geïntegreerd curriculum, aan de hand van diverse voorbeelden van integratie? Hoe geef je vakken op samenhangender wijze vorm en stimuleer je betekenisvol leren?
In ‘Vakintegratie is niet vanzelfsprekend‘ schrijft Rens Gresnigt, programmamanager en consultant bij Fontys Hogescholen en gepromoveerd op dit onderwerp, over zes verschillende vormen van vakintegratie. Méér Muziek in de Klas maakte de videoreeks ‘Kennisclips vakintegratie’ waar de verschillende vormen worden uitgelegd door inspirerende voorbeelden op scholen door heel Nederland. Door groeps- en vakleerkrachten aan het werk te zien, afgewisseld met achtergrondinformatie verteld door experts op dit onderwerp, laten de kennisclips zien hoe je vakintegratie zelf kunt toepassen in het basisonderwijs.
‘Schoolvakken hebben allemaal hun eigen doelen en leeropbrengsten. Daarom is voor het verbinden van kennis, en het leggen van relaties, vakintegratie aan de orde van de dag.’
In deze video introduceren we de verschillende vormen van vakintegratie en geven we uitleg over het model van Rens Gresnigt, met een voorproefje van de verschillende video’s.
‘Schoolvakken hebben allemaal hun eigen doelen en leeropbrengsten. Daarom is voor het verbinden van kennis, en het leggen van relaties, vakintegratie aan de orde van de dag.’
In deze video introduceren we de verschillende vormen van vakintegratie en geven we uitleg over het model van Rens Gresnigt, met een voorproefje van de verschillende video’s.
In deze video vertelt Peter Mulock Houwer, oud-docent muziek bij Saxion, over twee verschillende vormen van vakintegratie: Geïsoleerd en Verbonden. Waarin bij de vorm Geïsoleerd er nog geen samenhang is en bij de vorm Verbonden vakken naast elkaar bestaan, maar wel op elkaar zijn afgestemd. Leerkracht Anton Klunder van groep 7 op CBS De Aquarel in Zwolle maakt de leerlingen ervan bewust dat er een verband bestaat tussen verschillende vakken.
Biologie wordt behandeld met de onderwerpen spijsvertering, verschillende organen en hun functies, en muziek met klankeigenschappen, toonhoogte, -duur, -sterkte en klankkleur. Vragen zoals ‘Waarom laat je dit zo klinken?’ en ‘Waarom noteer je dat zo?’ worden beantwoord.
> Bekijk het lesvoorbeeld ‘de spijsvertering’
> Download the English translation of the lesson ‘Digestive System’
Bron: De Pyramide, uitgave van Gehrelsvereniging
Voor de vakintegratie-vorm ‘Genest’ gaan we naar groep 3 van SOL Ambacht in Hendrik Ido Ambacht. Hier vertelt vakleerkracht muziek Emma Karels van Aslan Muziekcentrum over hoe de doelen van het ene vak (rekenen) grotendeels worden opgenomen in het andere vak (muziek). De vakken zijn hierbij niet gelijkwaardig. Één vak met de bijbehorende doelen staat duidelijk centraal. Doelen van het andere vak worden daarin ‘ingelijfd’.
> Bekijk een preview van het lesboek ‘Op muziek kan je rekenen’
Bron: ‘Op muziek kan je rekenen’, uitgave van Aslan Muziekcentrum, Amsterdam. Deze video is gebaseerd op de les ‘In de getallenstraat’.
Voor de vakintegratie-vorm ‘Genest’ gaan we naar groep 3 van SOL Ambacht in Hendrik Ido Ambacht. Hier vertelt vakleerkracht muziek Emma Karels van Aslan Muziekcentrum over hoe de doelen van het ene vak (rekenen) grotendeels worden opgenomen in het andere vak (muziek). De vakken zijn hierbij niet gelijkwaardig. Één vak met de bijbehorende doelen staat duidelijk centraal. Doelen van het andere vak worden daarin ‘ingelijfd’.
> Bekijk een preview van het lesboek ‘Op muziek kan je rekenen’
Bron: ‘Op muziek kan je rekenen’, uitgave van Aslan Muziekcentrum, Amsterdam. Deze video is gebaseerd op de les ‘In de getallenstraat’.
Voor deze vorm reizen we naar basisschool De Kleine Vliegenier in Utrecht, waar vakleerkracht Betthilde Keij en groepsleerkracht Wilke Moerman muziek combineren met taal in de les ‘Wat het lieveheersbeestje hoorde‘ voor groep 2.
In deze vorm van vakintegratie worden meerdere vakken gekoppeld door bijvoorbeeld een thema of project. De afzonderlijke vakken behouden hun eigen leerdoelen binnen het thema, maar de context is overkoepelend. Er ontstaat geen synergie tussen de vakken door het thema. Ze blijven los van elkaar bestaan.
> Bekijk het lesvoorbeeld ‘Ik speel in een dierenband’
> Download the English translation of the lesson ‘Animal Band’
Bron: De Pyramide, uitgave van Gehrelsvereniging, september 2022
Het onderwerp van deze les voor groep 7 van SOL Ambacht in Hendrik Ido Ambacht? Geschiedenis!
Door te kiezen voor een authentieke context (bijvoorbeeld een casus of probleem) is de identiteit van de afzonderlijke vakken in de integratie niet meer zichtbaar. Zo vertelt docent muziek & digitale didactiek Bert van Uffelen dat de vakken gelijkwaardig zijn geïntegreerd. De vakken worden ook niet als zodanig benoemd. De vakken die geïntegreerd zijn hebben elkaar nodig.
Bij het werken aan het casus of probleem hebben de leerlingen/studenten kennis en vaardigheden uit meerdere vakken nodig om tot een goed eindresultaat te komen. Daardoor zijn er (ook) vakoverstijgende leerdoelen.
Het onderwerp van deze les voor groep 7 van SOL Ambacht in Hendrik Ido Ambacht? Geschiedenis!
Door te kiezen voor een authentieke context (bijvoorbeeld een casus of probleem) is de identiteit van de afzonderlijke vakken in de integratie niet meer zichtbaar. Zo vertelt docent muziek & digitale didactiek Bert van Uffelen dat de vakken gelijkwaardig zijn geïntegreerd. De vakken worden ook niet als zodanig benoemd. De vakken die geïntegreerd zijn hebben elkaar nodig.
Bij het werken aan het casus of probleem hebben de leerlingen/studenten kennis en vaardigheden uit meerdere vakken nodig om tot een goed eindresultaat te komen. Daardoor zijn er (ook) vakoverstijgende leerdoelen.
In deze vorm van vakintegratie sluiten de opdrachten voor leerlingen aan bij hun belevingswereld. Vragen worden door hen zelf aangedragen. Het grootste verschil met interdisciplinair onderwijs ligt in de mate van leerling-gerichtheid. De docent schotelt geen kant-en-klare themaopdrachten voor en dit heeft in grote mate invloed op de casus die centraal staat bij het leren.
In deze video en les gaan leerlingen van groep 5/6 van basisschool Het Groene Hart Zuidwolde in één dag een kleine wetenschapsopera maken: een korte voorstelling waarin kunst en een wetenschappelijk onderwerp centraal staan. Aan het einde van de schooldag wordt de voorstelling gepresenteerd.
Bronnen: ‘Inquiry-Based Learning – A Guidebook to Writing a Science Opera’ en ‘WASO: Creatief met Wetenschap’ door Irma Smegen en Oded Ben Horin.
Op 7 oktober 2020 ondertekenden alle pabo’s en conservatoria van Nederland het MuziekopleidersAkkoord waarmee zij een langetermijnsamenwerking van twaalf jaar sloten. Doel van het Akkoord is om ervoor te zorgen dat toekomstige groeps- én vakleerkrachten gemotiveerd en met goede kennis en vaardigheden muziekonderwijs kunnen geven op de basisschool.
Eén van de pijlers van het Akkoord is het ontwikkelen en delen van kennis. Daaruit is de werkgroep vakintegratie ontstaan, met de opdracht om korte, informatieve video’s te ontwikkelen waarin leerkrachten, pabostudenten, conservatoriumstudenten, onderwijsassistenten en vakleerkrachten muziek handreikingen krijgen over het vormgeven van ‘muziek in samenhang’ (vakintegratie). De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de pabo’s, conservatoria en het onderwijs en een van de focusthema’s is vakintegratie.
In navolging van Rens Gresnigt, die op dit onderwerp promoveerde, hanteert de werkgroep vakintegratie het uitgangspunt dat goed onderwijs verschillende gezichten kan hebben. Het gaat niet om de vraag of je vóór of tegen integratie bent, het gaat om de vraag hoe jij je onderwijsdoelen wilt behalen, en in welke mate je een bepaalde onderwijsinhoud wel óf niet wilt integreren. Soms is het zelfs beter om helemaal niet te integreren (vorm 1: geïsoleerd), een andere keer is het wenselijk om helemaal aan de andere kant van het spectrum te werken (vorm 6: transdisciplinair). In de reeks kennisclips worden deze en nog vier andere veel voorkomende vormen van vakintegratie behandeld.
In het proces naar de kennisclips toe hebben we in korte sprints gewerkt met een werkgroep die verschillende samenstellingen heeft gehad. Betrokken waren:
Benno Spieker (coördinator, ArtEZ Conservatorium, Enschede)
Johan Sterken (NHL Stenden, Leeuwarden)
Vivian Knols (De Nieuwste Pabo, Sittard en Conservatorium Maastricht)
Anton Wolvenkamp (Pabo Avans Hogeschool, Breda en Academie voor Muziekeducatie, Tilburg)
Willem Heldens (Pabo Hogeschool De Kempel, Helmond)
Marjo Schillings (Pabo Hogeschool van Arnhem en Nijmegen)
Allen opleiders voor muziekonderwijs.
De kennisclips zijn tot stand gekomen met medewerking van:
Alle leerlingen van Groep 6A IKC Het Groene Hart (Zuidwolde), Groep 3 en groep 7 SOL De Bron (Hendrik Ido Ambacht), Groep 7B CBS De Aquarel (Zwolle) en Groep 1/2A De Kleine Vliegenier (Utrecht).
Johan Sterken – Docent Muziek/Kunst & Cultuur NHL Stenden Hogeschool en werkgroep vakintegratie van het MuziekopleidersAkkoord Benno Spieker – Hoofdvakdocent ArtEZ Conservatorium Enschede en werkgroep vakintegratie van het MuziekopleidersAkkoord Romy van Zielst – Docent NHL Stenden Hogeschool Bert van Uffelen – Docent Muziek/Digitale Didactiek Hogeschool Rotterdam Hans de Vries – Docent Hogeschool Rotterdam Emma Karels – Vakleerkracht Aslan Muziekcentrum Peter Mulock Houwer – Oud-Docent Muziek Hogeschool Saxion Betthilde Keij – Vakleerkracht muziek Vera Wobben – Groepsleerkracht IKC Het Groene Hart, Zuidwolde Lianne Borsje – Groepsleerkracht SOL de Bron, Hendrik Ido Ambacht Janneke Blok – Groepsleerkracht SOL de Bron, Hendrik Ido Ambacht Anton Klunder – Groepsleerkracht CBS De Aquarel, Zwolle Wilke Moerman – Groepsleerkracht De Kleine Vliegenier, Utrecht
De kennisclips zijn gemaakt in samenwerking met stichting Méér Muziek in de Klas. De video’s zijn geproduceerd door Wereldgasten. De foto’s van het MuziekopleidersAkkoord zijn genomen door Set Vexy.
