IJsberen in de Jungle: vo-leerlingen maakten een groep 8-musical

Inloggen

IJsberen in de Jungle: vo-leerlingen maakten een groep 8-musical

"IJsberen in de Jungle. Waar moeten we heen? IJsberen in de Jungle. We zijn hier niet alleen."

Auteur: Maite Roest

Twee middelbare scholieren kozen de groep 8-musical als onderwerp voor hun profielwerkstuk en schreven er ook maar meteen eentje. Zes basisscholen voerden hem uit. Verslaggever Maite Roest ging kijken.

Er klinkt gegiechel vanachter het zelfgeknutselde decor op basisschool De Branding Norschoten in Barneveld. Hoewel de leerlingen uit groep 8 hun musical vandaag al twee keer hebben opgevoerd voor hun schoolgenoten, is de spanning voelbaar. Vanavond is het anders, vanavond komen hun ouders kijken. Het is de afsluiting van hun basisschooltijd.

Achter de knoppen van het licht zit Sarah Eggink. Samen met Femque Boers ontwikkelde ze ‘IJsberen in de Jungle’, de groep 8-musical die in de zomer van 2023 niet alleen hier, maar ook op 6 andere basisscholen speelt. Voor Sarah en Femque is deze uitvoering ook een afsluiting, namelijk die van hun middelbare school, het Johannes Fontanus College in Barneveld.

In het kader van hun profielwerkstuk deden Sarah en Femque onderzoek naar alle facetten van een groep 8-musical. Samen met klasgenoten, vrienden en kennissen schreven ze er zelf een groep 8-musical bij, compleet met script, zelfgecomponeerde muziek en een fraai vormgegeven website met tutorials, zodat scholen ermee aan de slag konden.Deze meesterproef is de kroon op hun middelbareschooltijd. Ze sleepten er de profielwerkstukprijs (PW-prijs) van hun school mee binnen.

"We willen een plan, om Van Beren te redden. Om krant, film en donuts veilig te stellen. We maken een plan voor nieuwe ideeën. Dan gaan we nu het plan, eens even bedenken!"

De hele klas zingt het pakkende openingslied ‘IJsberen in de Jungle’.

De leerlingen staan in een open houding in een halve cirkel op het podium. Ze zingen zuiver en zelfverzekerd. De liedtekst is verstaanbaar en iedereen doet mee. Benoni Roelofs, beter bekend als Benny Vreden, zou trots zijn geweest. Hij schreef in 1967 de allereerste groep 8-musical, ‘Meester Pennelik’, over een uitvinder die na een lange zoektocht (spoiler alert!) een ontdekking doet waardoor iedereen altijd verstandig, gelukkig en blij is.
Ook in ‘IJsberen in de Jungle’ staat een man met een probleem centraal, namelijk meneer Van Beren. De cijfers van zijn media- annex donutbedrijf lopen terug. Hij stelt een team samen om een plan te bedenken om het tij te keren. Een delegatie van zijn werknemers gaat op reis naar een eiland waar een magische steen zou liggen. Het is de vraag of het lukt om de steen te vinden en een steengoed verhaal vast te leggen op camera, waarmee Van Berens bedrijf back in business is.
Sarah en Femque gaan ook buiten school met elkaar om. Zij delen een passie voor musicals, dit voorjaar bezochten ze samen de musical ‘Tina’ over het leven van Tina Turner. Hun eigen groep 8-musicals herinneren ze zich levendig, ze kennen de liedjes nog uit hun hoofd. De spanning, het licht en de levensechte theaterervaring is ze altijd bijgebleven. Sarah mocht als groep 8-leerling zelf de dansjes bedenken en stond tijdens de uitvoering in een echt theater.
Zo kwam het dat ze er samen voor kozen een profielwerkstuk te maken over de groep 8-musical. Het verhaal ontstond midden in de nacht, toen Sarah niet kon slapen. In een paar uur rolde de complete plot uit haar pen. Zo rap als het verhaal ontstond, zo lang duurde het uitwerken van de musical en alle facetten die daarbij horen. Uiteindelijk hebben ze er twee keer zoveel tijd in gestoken als vereist volgens de schoolcriteria. Het werd een monsterproject waarbij Sarah en Femque managers werden van een heel team. De volledigheid waarmee ze dit project binnen de gestelde deadlines hebben volbracht, speelde mee in de hoge beoordeling van school (een 10!) en de toegekende PW-prijs.

Na de eerste scène, waarbij de leerlingen langzaamaan zichtbaar ontspannen, is het tijd voor het tweede lied. Het valt op dat het bereik van de liedjes klein is en dat de muziek ook voor de minder geschoolde zangers in de klas lekker wegzingt. De liedjes zijn makkelijk te onthouden. Dat scheelt de drukbezette groep 8-leerkracht tijd bij het instuderen.
Een en ander is geen toeval. Sarah en Femque hebben uitgebreid onderzoek gedaan naar de muzikale kenmerken van geslaagde groep 8-musicalliedjes. Ze interviewden drie professionals in het vak. Voor het muzikale gedeelte deelden Ton Kerkhof van de Muziekbrouwerij en Maaike Brugman, werkzaam bij Benny Vreden, de geheimen van de smid. De tips die ze kregen, hebben Sarah en Femque hoorbaar toegepast.
Zo valt te lezen in het verslag van Sarah en Femque dat een groep 8’er ongeveer het bereik van een octaaf heeft, van C naar C. Ze voelen zich over het algemeen niet comfortabel wanneer ze helemaal aan de boven- of onderkant van hun bereik zingen. Als je echt wilt gaan voor een power-nummer, is van E naar G of G#, het beste.
De liedjes moeten goed te begrijpen zijn voor een breed publiek. Het is belangrijk om te onthouden wie je doelgroep is, ook de kinderen uit de kleuterklas moeten in grote lijnen kunnen begrijpen waar het verhaal over gaat. Via de liedjes breng je veel informatie over. Wanneer je de liedjes van een goede groep 8-musical achter elkaar beluistert, zou je het verhaal in grote lijnen moeten kunnen snappen, zonder dat je de musical hoeft te zien. Je boekt succes met simpele melodieën die meteen blijven hangen.
Voor een muzikale componist is het een valkuil om al zijn ideeën en creativiteit in de liedjes te willen stoppen. De succesformule is: houd je in en houd het simpel. Maaike Brugman benadrukte het belang van een fantastisch eindnummer, met een catchy hook die iedereen wil meezingen. De functie van muziek in de musical is: de aandacht van het publiek erbij houden. Muziek verduidelijkt het verhaal en is een belangrijk middel om de sfeer te bepalen.
Dat is allemaal goed gelukt in ‘IJsberen in de Jungle’. Sarah en Femque hebben goed geluisterd naar alle tips, waardoor je onmiskenbaar naar een traditionele groep 8-musical aan het luisteren bent.

"We varen in rondjes en gaan op en neer. We kunnen niet stilstaan, we gaan heen en weer. Van achter naar links, van rechts naar voor. Ik zit nu echt veel liever op het kantoor."

Daar zitten de leerlingen, in een opblaasboot op weg naar het eiland. Een spannend stukje in de musical. Een groep 8-musical heeft een duidelijk verhaal met een kop en een staart, vertelden deskundigen aan Sarah en Femque in interviews. Van kinderboekenschrijfster Marian van Gog kregen ze de tip om een verhaal te schrijven waar kinderen zich in kunnen herkennen. Er moet spanning en humor in zitten. Bij het vormgeven van de rollen is het belangrijk om te erkennen dat niet iedereen graag op de voorgrond treedt. Sommige kinderen hebben dus meer tekst dan anderen. Een opmerkelijke tip die ze kregen, was niet te veel informatie of weetjes in de musical te proppen. Het moet vooral léuk zijn om te spelen, het hoeft geen educatieve show te zijn. Desondanks popt er af en toe toch wat educatieve informatie op in ‘IJsberen in de Jungle’, bijvoorbeeld wanneer Professor Van De Hoogte weer eens een verhaal afsteekt waarbij hij vermeldt dat hij dat ‘gelezen heeft’. Steeds opnieuw komt de Professor met een anekdote waar niemand op zit te wachten. Ook dat is een typisch trucje in een groep 8-musical : een terugkerende grap die juist door die herhaling elke keer leuker wordt, al is de grap zelf nog zo flauw. Spanning, interactie, humor en beweging. Dat zijn de ingrediënten waaraan het verhaal moet voldoen volgens de professionals, staat in het werkstuk van Sarah en Femque. En het zit allemaal in hun musical.

"Lau, Lau, Lau, de Eilandvrouw. Dat is echt mijn naam. Ik was hier en daar, ik ga naar en van. Op ’t eiland echt befaamd. Welkom op ’t eiland! Welkom op ’t eiland! Welkom op ’t eiland! Prettig aangenaam!"

Het personage Lau de Eilandvrouw is een belangrijke spil in het verhaal. Het liedje blijft na de uitvoering nog een week in mijn hoofd. Het is duidelijk; wanneer je op een onbekend eiland bent, is het noodzakelijk dat je connecties opbouwt met de lokale bevolking.
Niet alleen de personages, ook Sarah en Femque beschikken over indrukwekkende netwerkskills.

Sarah leerde Ewout kennen op een meeloopdag van het conservatorium, en schakelde hem meteen in voor de muziek;

Femques kennissen van de muziekvereniging kregen een rol. In totaal waren er vier songwriters, twee zangeressen en vier andere creatives onderdeel van ‘team ijsberen’. Het decor, de kleding en de website kwamen tot stand door vrijwilligerswerk van vrienden en bekenden. Sarahs moeder werkt op basisschool Norschoten, de plek waar groep 8 de musical is gaan instuderen voor hun eindfeest. De laatste weken hebben Femque en Sarah geholpen bij het instuderen. Veel hoefden de twee niet meer te doen, want het script en de aanwijzingen voor de leerkrachten spraken voor zich. De liedjes hadden ze op YouTube gezet. De leerlingen hadden de liedjes zo vaak gehoord dat ze die al uit hun hoofd kenden.

"Lau, Lau, Lau, de Eilandvrouw. Dat is echt mijn naam. Ik was hier en daar, ik ga naar en van. Op ’t eiland echt befaamd. Welkom op ’t eiland! Welkom op ’t eiland! Welkom op ’t eiland! Prettig aangenaam!"

Sarah leerde Ewout kennen op een meeloopdag van het conservatorium, en schakelde hem meteen in voor de muziek;

Natuurlijk zijn er ook obstakels in het verhaal, net zoals er in het echte leven ook tegenslagen te overwinnen zijn. De deadlines vanuit school vonden Sarah en Femque soms lastig. Creatieve ideeën hebben tijd nodig om te rijpen. Ze voelen beiden dat ze, als ze meer tijd hadden gehad, een nog mooiere musical hadden kunnen maken. Waar klasgenoten veel wetenschappelijker te werk gingen, bijvoorbeeld door een profielwerkstuk over de werking van een bepaald medicijn te maken, was hun opdracht veel vrijer. De school had daar misschien soepeler mee kunnen omgaan door voortgangsgesprekken te voeren in plaats van harde tussen-deadlines te geven. Al met al zijn de scholieren toch tevreden over de begeleiding vanuit school. Als ik ze vraag of ze het opnieuw zouden doen, antwoorden ze volmondig: “Ja!” Of ze het een ander zouden aanraden is een tweede, het is namelijk ontzettend veel werk, en als je er niet vol voor wil gaan, moet je er niet aan beginnen.

Het liefdeslied, ook een vaste prik in veel groep 8-musicals. Met een beetje schroom wordt het lied gezongen door de leerlingen. Als ik Sarah en Femque vraag wat de leerlingen zelf van de musical vonden, antwoorden ze dat ze enthousiaste verhalen terugkregen. Toen deze groep 8-leerlingen nog in groep 7 zaten, zijn ze al langs geweest om de kinderen het verhaal van de musical te vertellen. Na de zomervakantie stonden die te popelen om te beginnen. Wat het voor de leerlingen leuk maakt, is de eigen inspraak die ze krijgen. Teksten mogen best een beetje worden aangepast. De dansjes bij de liedjes zijn suggesties, maar geven ook ruimte voor eigen inbreng. Dat is belangrijk voor kinderen, weten Sarah en Femque ook uit eigen ervaring.
Als ik vraag of het mogelijk is om de leerlingen zélf een musical te laten schrijven, krijg ik een realistisch antwoord: Ja, het is mogelijk. Maar onderschat niet hoe veel tijd erin gaat zitten. Hoe meer de leerlingen zelf doen, hoe trager het proces.

"Groep 8 komt tot een eind. De bestemming is nu hier. De reis was echt geweldig. We hadden veel plezier. Hard werken was het ook, niet altijd een feest. Tijd voor een nieuwe reis. Want het is mooi geweest."

Moet een groep 8-musical een boodschap hebben? Ruim de helft van de door Sarah en Femque ondervraagde leerkrachten vindt van wel. Vandaar dat ze ervoor hebben gekozen om ‘IJsberen in de Jungle’ ook een boodschap mee te geven. In het slotlied zingt de klas:

Maak je niet druk om het doel. Geniet juist van de reis. Zolang je maar je hart volgt. Dan heb je altijd prijs!

De reis is belangrijker dan de bestemming. Dat motto nemen Sarah en Femque zelf ook ter harte. Ze hopen dat hun reis, die startte in februari 2022, nog lang mag duren. Ze zullen wel wat steun nodig hebben, omdat ze de musical gratis aanbieden terwijl de website hun wel geld kost.
En nu? Sarah is toegelaten tot de vooropleiding van Docent Muziek in Utrecht. Femque maakt haar VWO af en start daarna met een wetenschappelijke studie in Wageningen.

Hoewel de groep 8-musical op sommige scholen vervangen wordt door een film of een ander creatief project, blijft de Nederlandse traditie populair. Sarah en Femque schrijven het toe aan het saamhorigheidsgevoel dat hoort bij samen spelen en zingen op het podium.

De laatste noot van het eindlied klinkt. De kinderen ontspannen en het slotapplaus barst los. Een staande ovatie is een cadeau voor de leerlingen, die voldaan terugkijken op deze prestatie. Voordat ze hun welverdiende zomervakantie in gaan, vieren ze feest. Het is een ontlading na alle gezonde stress en gierende adrenaline het afgelopen uur. Het was een spannende reis en nu zijn ze klaar voor een nieuw avontuur.

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door VLS en verscheen in Pyramide, november 2023, het tijdschrift van Gehrels Muziekeducatie. Maite Roest is eigenaar van LIMAI muziek in Deventer en schrijft voor de Pyramide.

De musical ‘IJsberen in de Jungle’ is beschikbaar via deze link.

Inloggen

Inloggen